Samen Sterker: de positieve impact van consortia in de jeugdzorg

In dit artikel duiken we dieper in de samenwerking binnen de jeugdzorg, de opkomst van consortia, en hoe deze samenwerkingsverbanden bijdragen aan efficiëntere en effectievere zorgverlening voor kinderen en hun families.

Consortia in de jeugdzorg 

“Gezondheid is voor iedereen belangrijk. Het helpt mensen om een goed leven te leiden, zelf en met elkaar. Wanneer de gezondheid wankelt, wil iedereen kunnen rekenen op goede, toegankelijke en betaalbare zorg en ondersteuning op basis van de (para)medische, verpleegkundige en gemeentelijke expertise. Die zorg staat echter toenemend onder druk. Als we niets doen, dreigt de zorg vast te lopen. We moeten daarom aan de slag. De zorgsector, de politiek en de samenleving als geheel; alleen samen kunnen we de zorg toekomstbestendig maken.”
 

Samenwerking in de jeugdzorg: waarom is het van belang?  

Bovenstaande inleiding van het Nederlands Zorgakkoord benadrukt het belang van goede samenwerking, zowel binnen als tussen de verschillende domeinen in de zorg. Samenwerking in de zorg komt in verschillende vormen voor. In de jeugdsector zie je bijvoorbeeld dat jeugdzorgaanbieders meer gaan samenwerken, om zo passendere zorg te kunnen leveren aan kind en systeem. Steeds vaker hebben kinderen problematieken, waardoor er expertisedisciplines nodig zijn om op maat gemaakte zorg te kunnen leveren. Dit vraagt om verbinding van jeugdhulp met andere disciplines, zoals de huisarts, het lokale team, justitie, de onderwijsconsultent en school en de opvoedhulp. Integrale jeugdhulp kan leiden tot betere afstemming van hulpverleners, minder wisselingen in hulpverleners en continuïteit van zorg tijdens overgangsfases.  

 Daarnaast nemen de personeelstekorten ook binnen de jeugdzorg al jarenlang toe, dit zorgt mede voor de noodzaak om intensiever samen te werken binnen de regio. Dit is namelijk een oplossing om de toenemende administratieve lasten van de samenwerkende partijen efficiënt aan te pakken.  

Ook vanuit de verschillende gemeenten wordt samenwerking gestimuleerd, zoals in de regio Zuid-Kennemerland en IJmond. Steeds meer gemeenten willen af van het woud aan contracten dat ze hebben met jeugdhulpaanbieders. Ze kiezen vaker voor een hoofdaannemer, die dan zelf afspraken over de inkoop van zorg moet maken met de onderaannemers. Hoewel we ook steeds meer samenwerkingsverbanden van gemeenten zien, zoals bijvoorbeeld de GRJR in regio Rijnmond, gaat dit artikel met name over samenwerking tussen jeugdzorgaanbieders.  

Trends en Gevolgen van Hoofd- en Onderaannemerschap 

Steeds meer jeugdzorgaanbieders werken samen in de vorm van hoofd- en onderaannemersconstructie: 67% van alle jeugdzorgaanbieders zegt deze vorm van samenwerken te gebruiken. Dit betreft dan veelal 7% van hun totale omzet. Met name de grotere jeugdzorgaanbieders werken veel samen, zo hebben aanbieders met een omzet > 40 miljoen euro vaak meer dan 90 onderaannemers (Jeugdautoriteit, 2023). 

Zorgaanbieders hebben door de hoofd- en onderaannemerconstructie geen vrije keuze meer of ze wel of niet in onderaannemerschap gaan. Ze worden er soms toe gedwongen omdat gemeenten nog maar met een beperkt aantal partijen willen samenwerken. Zo verliezen kleinere aanbieders hun zelfstandigheid. Daarnaast kan de administratieve complexiteit verhuizen van de gemeenten naar de zorgaanbieders. De zorgorganisaties krijgen te maken met hogere administratieve lasten. Lasten waar niemand op zit te wachten. Daarnaast bestaat het risico dat er dubbele registratie zal plaatsvinden, omdat je zowel in je samenwerkingsverband als vanuit je eigen moederorganisatie moet registreren in het ECD en de verschillende informatiesystemen (nog) niet met elkaar communiceren.  

Waar moet je op letten bij samenwerking in de jeugdzorg? 

Samenwerkingsverbanden kennen dus zowel voordelen als nadelen. Om een samenwerking met meerdere jeugdzorgaanbieder te laten slagen is het van belang heldere afspraken te maken over de toegang, verdeling van cliënten, zorgverlening en de financiële afhandeling van de geleverde zorg. Daarnaast is een goede onderlinge communicatie ook cruciaal om van een samenwerking een succes te maken. Hoe meer betrokken partijen, hoe moelijker het is om eenduidig en helder te communiceren terwijl dat wel nodig is als we de regie van het zorgproces steeds meer bij de client (en zijn systeem) willen leggen. Daarnaast zijn er vaak veel diverse systemen (zoals ECD’s, ERP-systemen, HRM-, clientvolgsystemen) betrokken bij dergelijke samenwerkingsverbanden. Daarom zijn heldere afspraken extra belangrijk, anders bestaat het risico dat de samenwerking zowel zorginhoudelijk als financieel vastloopt.