Samenwerking als sleutel tot toegankelijke en kwalitatieve zorg

De Nederlandse zorgsector kampt met meerdere uitdagingen, zoals bijvoorbeeld de personeelstekorten. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden en om ons voor te bereiden op de toekomst, wordt steeds meer ingezet op (regionale) samenwerking en gegevensuitwisseling. Dit zijn dan ook twee voorname speerpunten van het Integraal Zorgakkoord (IZA).  

Waarom zou je een samenwerking aangaan? 

Nederland heeft een van de beste zorgstelsels van de wereld. De betaalbaarheid en toegankelijkheid van ons stelsel staan echter al jarenlang onder druk. Met name als gevolg van grote personeelstekorten en capaciteitsuitdagingen. Deze uitdagingen worden mede veroorzaakt door de vergrijzing, waardoor veel zorgmedewerkers in de komende jaren met pensioen zullen gaan, terwijl de zorgvraag hierdoor juist blijft toenemen. In 2040 zal naar verwachting één op de vier mensen in de zorg moeten werken om dezelfde kwaliteit van zorg te kunnen blijven bieden. Bovendien zullen de zorgkosten tegen 2040 naar schatting 20% van ons BBP bedragen. Kortom, er is veel werk aan de winkel. 

Mede door deze ontwikkelingen is het Integraal Zorgakkoord gesloten om de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg de komende jaren te blijven garanderen. Twee van de belangrijkste pijlers van het IZA zijn samenwerking en gegevensuitwisseling. Samenwerking in de regio, zowel tussen zorgorganisaties als tussen domeinen (GGZ, huisartsenzorg, enzovoort), wordt een van de belangrijkste trends waar de komende jaren op wordt ingezet.

Samenwerken is van alle tijden 

Samenwerken is niet plotseling een nieuw fenomeen; een organisatie is immers al een samenwerkingsverband van individuen die zich realiseren dat ze samen effectiever en efficiënter zijn dan als afzonderlijke individuen. En hoewel het soms al moeilijk genoeg is om binnen je eigen afdeling of organisatie samen te werken, is samenwerking tussen organisaties nog complexer. De manier waarop de zorg is georganiseerd en gefinancierd is niet altijd het meest effectief en efficiënt en kan zelfs samenwerking belemmeren. Toch wordt steeds vaker erkend dat samenwerking die organisaties overstijgt, kan bijdragen aan een betere zorg in termen van kwaliteit, toegankelijkheid of betaalbaarheid. Het erkennen van het gezamenlijke maatschappelijke belang is dan ook de belangrijkste drijfveer voor samenwerkingen. Bovendien ontstaan er steeds meer (technologische) middelen om dit te ondersteunen, wat de kans op succes vergroot. 

Verschillende vormen van samenwerking 

Samenwerking komt in veel verschillende vormen voor. Om een samenwerking goed te laten verlopen, moet in eerste instantie duidelijk zijn of deze op vrijwillige basis plaatsvindt of dat er een dwingend karakter achter zit, zoals van een financier. In de jeugdzorg zie je bijvoorbeeld dat jeugdzorgaanbieders gezamenlijk een consortium moeten vormen, hoewel ze dat liever niet willen. In andere zorgsectoren, zoals de ouderenzorg, zie je steeds vaker dat zorgaanbieders een gezamenlijke ‘voordeur’ organiseren, waar cliënten zich kunnen aanmelden op een centraal platform. Vervolgens worden ze op basis van beschikbaarheid en wensen bij een van de VVT-aanbieders in de regio geplaatst. Dit is een voorbeeld van het organiseren van de juiste zorg op de juiste plek. Hierbij leveren zorgaanbieders gegevens aan voor dit centrale platform met betrekking tot capaciteit, zodat cliënten met hun zorgvraag naar de juiste zorgaanbieder binnen de regio kunnen worden doorverwezen. 

In de gehandicaptenzorg worden vanwege tekorten op de arbeidsmarkt steeds creatievere oplossingen bedacht om de beperkte beschikbaarheid van artsen op te vangen, bijvoorbeeld door het opzetten van gezamenlijke medische diensten. In de medische specialistische zorg zie je steeds meer netwerkzorg ontstaan rondom een ziektebeeld, bijvoorbeeld dementie, of zorgvorm, bijvoorbeeld palliatieve zorg. 

Hoe zorg je voor effectieve samenwerking? 

Er zijn veel verschillende aanleidingen of onderwerpen waarop je een samenwerking kunt initiëren. En zo zijn er ook veel verschillende samenwerkingsvormen. Maar waar moet je op letten bij een samenwerking? Zowel de samenwerkingspartners als de randvoorwaarden, zoals gegevensuitwisseling, moeten goed georganiseerd zijn. Wat zijn de kernkarakteristieken voor goede samenwerking? Hoe wissel je gegevens uit tussen samenwerkingspartners? Welke vorm en intensiteit van samenwerking is het meest passend? 

In deze blogreeks nemen we je mee in de wereld van samenwerking binnen de zorg. Tijd om gezamenlijk te verkennen hoe we samenwerken in de zorg kunnen stimuleren en verbeteren!